Karaciğeri rejenere olan ve olmayan sıçanlarda, karbontetraklorürle (CCl4) indüklenen akut karaciğer hasarı ve N-asetilsisteinin koruyucu etkisi

Abstract

Parsiyel hepatektomi (PH); tümör, travma ve karaciğer transplantasyonu gibi bazı durumlarda uygulanan cerrahi tedavidir. Karaciğerin rejenerasyon kapasitesi onu diğer organlardan ayırır. Rejenerasyon; büyüme faktörleri, sitokinler, transkripsiyon faktörleri, hormonlar ve oksidatif stres ürünlerinin de dahil olduğu komleks bir olaydır. Çalışmamızda sıçanlarda normal ve %70 PH sonrasında rejenere karaciğerde karbontetraklorür (CCl4) toksisitesine duyarlılıkları ve antioksidan N-Asetilsistein'in (NAC) koruyucu özelliğinde farklılık olup olmadığının araştırılması amaçlandı. Çalışmada 67 adet 12 haftalık 200-250 gram ağırlığında Wistar albino tipi erkek sıçan kullanıldı. Sıçanlar, PH yapılan ve yapılmayan olmak üzere iki ana grup altında 9 alt gruba ayrıldı. Her iki ana grupta sırasıyla 1. Kontrol, 2. CCI4 (0,5 ml/kg,i.p.), 3. NAC+CCI4 (50 mg/kg,i.p. NAC, 0,5 ml/kg,i.p. CCI4) 4. NAC (50 mg/kg,i.p.) grupları olmak üzere dört alt gruba ayrıldı. Ayrıca PH yapılan gruplara bir de sham kontrol grubu eklendi. PH uygulanan alt gruplarda denek sayısı 8, sham kontrol ve PH uygulanmayan alt gruplarda 7 olarak belirlendi. PH yapılan gruplara işlemin 8. gününde, yapılmayan gruplara ise dokular alınmadan 24 saat önce intraperitoneal (i.p) yoldan 0,5 ml/kg CCl4, 50 mg/kg NAC verildi. İlaç uygulaması yapılan alt gruplara 50 mg/kg NAC, CCl4 uygulamasından 3 saat önce ve sonrasında 1., 3., 6., 12. ve 18. saatlerde toplam 6 doz uygulandı. Diğer taraftan kontrol gruplarına ise CCl4 yerine aynı hacimde serum fizyolojik verildi. Bütün gruplara ilaç uygulamaları eş zamanlı olarak yapıldı. PH uygulaması sıçan karaciğerinin yaklaşık %70'inin genel anestezi altında cerrahi yolla çıkarılmasıyla yapıldı. Postoperatif 9. günde bütün sıçanlar usulünce kesilerek serum ve karaciğer doku örnekleri elde edildi. Alınan karaciğer dokusunun bir parçası histopatolojik inceleme amacıyla %10 formaldehid içerisine alındı. Kalan karaciğer dokusunda katalaz (CAT), süperoksit dismutaz (SOD), glutatyon peroksidaz (GSH-Px) aktiviteleri ve malondialdehit (MDA), glutatyon (GSH), protein karbonil (PC) analizleri yapıldı. Çalışmamızda CAT enzim aktivitesi hem PH'den sonra CCl4 hem de PH yapılmayan CCl4 gruplarında kendi kontrol grubuna göre anlamlı olarak azaldığı gözlendi. CCl4'e maruz bırakılan gruplara NAC verilmesi, CAT ve SOD enzim aktivitelerinde anlamlı yükselmeye neden oldu. Ayrıca PH yapılmayan CCl4 grubu GSH-Px aktivitesinin PH yapılmayan kontrol grubuna göre anlamlı olarak düşük olduğu gözlendi. CCl4'ün neden olduğu GSH-Px aktivitesindeki azalma NAC uygulaması ile kontrol grubu değerlerine yaklaşsa da düzelme istatistiksel olarak anlamlı değildi. Diğer taraftan NAC+CCl4 grupları, PH yapılan ve yapılmayan CCl4 gruplarıyla kıyaslandığında GSH düzeyinde anlamlı olmayan bir artış olduğu görüldü. PH yapılmayan CCl4 grubunun karaciğer dokularındaki MDA ve PC düzeyinin kendi kontrol grubuna göre anlamlı olarak yüksek olduğu tespit edildi. İnflamasyon süreci ve karaciğer rejenerasyonu sırasıyla H&E ve Ki-67 ile değerlendirildi. Ki-67 boyamalarında PH sonrası rejenerasyon gözlendi, ancak PH yapılan gruplar arasında mitotik aktivite farkı gözlenmedi. Sonuç olarak elde edilen bulgular, PH sonrası rejenere karaciğer dokusunda oksidasyon ürünlerinde artış olabileceğini göstermektedir. Rejenere karaciğerdeki oksidasyon ürünlerindeki bu artış PH sonrası mitotik aktiviteyle birlikte artan oksidan madde artışına bağlı olabilir. Ancak bu sonuçlar, rejenere karaciğer dokusunun CCl4 toksisitesine duyarlılığında ve NAC'ın koruyuculuğunda herhangi bir değişiklik olmayabileceğine işaret etmektedir. Konunun tam olarak anlaşılabilmesi için daha çok zaman bağımlı çalışmaların yapılmasına ihtiyaç vardır.