Hastalıkların Yere Göre Kümelenmesinde Kullanılan Yöntemler

Abstract

Hastalıklar belirli bir bölgede (yer kümesi) ya da belirli bir zaman aralığında/diliminde (zaman kümesi) yığılım gösterebilir. Hastalıkların yer, zaman ya da yer‑zamanda kümelenip kümelenmediğini belirlemek için çok sayıda istatistiksel yöntem geliştirilmiştir. Bu çalışmada, hastalıkların yere göre kümelenip kümelenmediğini belirlemekte kullanılan Grimson, Besag-Newell, Kulldorff’un yersel scan, Lawson-Waller skor yöntemleri tanıtılmıştır. Yapılan uygulama ile yöntemlere ilişkin elde edilen bulgular karşılaştırmalı olarak incelenmiştir.

Uygulama verisi, Hacettepe Üniversitesi Onkoloji Hastanesi Radyasyon Onkolojisi Anabilim Dalında nazofarinks kanseri tanısı ile tedavi gören 248 hastadan elde edilmiştir.

Hastalığın yere göre genel kümelenmesi Grimson yöntemi ile önemsiz bulunmuştur. Yerel (lokal) kümeleme yöntemlerinin uygulanması sonucunda yöntemlere göre farklı bölgelerde olmakla birlikte, yerel hastalık kümelenmeleri önemli bulunmuştur. Kulldorff scan testi kullanıldığında seçilen farklı tarama penceresi büyüklükleri için farklı sonuçlar elde edilmiştir. Tarama penceresinin büyüklüğü arttıkça yöntem büyük kümelere duyarlı olmaktadır. Besag-Newell yönteminde k değerleri 2, 4, ve 6 için yerel kümelenme önemli bulunmazken 8, 10, 12, 14 ve 16 değerleri için yerel kümelenmeler önemli bulunmuştur.

Bir risk odağı çevresinde hastalık kümelenmesini incelemek için, verimizde önceden belirlenmiş bir odak olmamasına karşın, Ankara-Çankaya’nın koordinatları odak olarak varsayılıp Lawson-Waller skor testi ile inceleme yapıldığında bu odak çevresinde kümelenme önemli bulunmuştur.

Diseases may be aggregated in certain space (geographical clustering) or in certain time periods (time clustering). Several statistical methods have been developed to determine disease clustering in space, time, and space and time. In this study, Grimson, Besag-Newell, Kulldorff’s spatial scan, Lawson-Waller score methods used in space clustering of disease were promoted. Findings that were obtained from the applications of some methods were comparatively examined.

Application data were obtained from 248 patients under treatment for nasopharynx cancer in Hacettepe University Oncology Hospital, Radiation Oncology Department between October 1993 and June 2002.

Global spatial disease clustering wasn’t statistically significant according to Grimson’s method. When local spatial clustering methods were applied, local disease clustering was found significant with all methods, in different areas. In Kulldorff’s spatial scan test, different results were obtained by selecting different scanning window sizes. When scanning window size is increased, the method became more sensitive to large clusters. In Besag and Newell method, local clustering were not significant for k=2, 4, and 6, and local clustering were significant for k=8, 10, 12, 14 and 16.

Although there was no evidence of focus of risk in our data, in order to examine the disease clustering around a focus by Lawson and Waller score test, the coordinates of Çankaya-Ankara was set as the coordinates of a focus. Clustering was found significant according to Lawson and Waller score test around this focus.