Türkiye’de İktisadi Krizlerin Toplam Vergi Gelirleri Üzerindeki Etkisi

Abstract

Öz:Ekonomik İstikrarın sağlanmasında vergiler maliye politikası araçları içerisinde büyük öneme sahiptir. Türkiye gibi gelişmekte olan ülkeler ekonomik gelişmelerden etkilenmekte ve ekonomik kriz dönemlerinde vergi gelirlerinin değişiklik göstermesi söz konusu olabilmektedir. Bu çalışmada Türkiye’de 1988-2016 yılları arasında vergi gelirleri ile kişi başı gayri safi yurtiçi hâsıla, kayıt dışı ekonomi, ekonomik büyüme ve krizler arasındaki ilişki en küçük kareler yöntemiyle tahmin edilmektedir. Elde edilen sonuçlara göre vergi gelirleri ve Kişi başı gayrisafi yurtiçi hasıla arasında aynı yönlü ilişki gözlenirken, vergi gelirleri ile kayıt dışı ekonomi ve ekonomik büyüme değişkenleri arasındaki ilişkinin ters yönlü olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca 1990, 1994, 2008 krizlerinin vergi gelirleri üzerinde negatif etkiye sahip oldukları sonucuna ulaşılmıştır. 2001 krizinin ise vergi gelirleri üzerinde anlamlı bir etkileri olmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Elde edilen sonuçlara göre hükümetlerin kişisel geliri artırmaya yönelik tedbir almaları, vergi tarife yapılarını gelir esnekliğini kolaylaştıracak şekilde düzenlemeleri, vergi indirimi uygulamalarına gitmeleri, vergi kayıp ve kaçaklarını azaltmaları ile vergi bilinci ve ahlakını yükseltmeleri gerekmektedir.

Öz:Taxes have great importance among fiscal policy instruments for ensuring economic stability. Developing countries such as Turkey are affected by economic eventsand their tax revenues may fluctuate during periods of economic crises. In this study, the relationship between Turkey’s tax revenues and per capita gross domestic product, informal economy, economic growth and crises by using the least squares method for the period 1988- 2016. According to the results obtained, while the relationship between the tax revenues and per capita gross domestic product is observed to be in the same direction, the relationship between tax revenues and informal economy and economic growth variables is found to be in opposite direction. Additionally, the 1990, 1994 and2008 crises are found to have a negative effect on tax revenues. However, no significant effect of the 2001 crisis is found on tax revenues. Our findings suggest that governments need to take measures to increase personal income, adjust tax tariff structures in order to facilitate income flexibility, apply tax reductions, reduce tax losses and evasions, as well asincrease tax awareness and tax morale.