1950`den günümüze parlamento dışı muhalefet açısından Türkiye`de aydınlar / The Intellectuals in Turkey regarding extra-parliamentary opposition from 1950 to date

Abstract

1950*DEN GÜNÜMÜZE PARLAMENTO DIŞI MUHALEFET AÇISINDAN TÜRKİYE'DE AYDINLAR Doktora Tezi; Yazan: Ahmet KARADAĞ İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi Anabilim Dalı (Eylül, 2002) ÖZET ve ANAHTAR SÖZCÜKLER Araştırmanın konusunu, Türk aydınlarının, parlamento dışı muhalefet açısından değerlendirilmesi oluşturmaktadır. Bu bağlamda, önce, parlamento dışı muhalefet kavramının alt kavramları belirlenmiş, daha sonra, parlamento dışı muhalefet kavramının alt kavramları olarak belirlenen cumhuriyet, demokrasi, seçim, asker-siyaset ilişkisi, kamusal alan ve düşünce özgürlüğü yönünden aydınların görüş ve düşünceleri değerlendirilmiştir. Araştırma konusu aydınlar, cumhuriyeti, sadece dar anlamda bir yönetim biçimi olarak kabul etmektedirler. Bu bakımdan, aydınların görüş ve düşüncelerinde cumhuriyetçiliğin felsefesine, özgürlük ve eşitlik değerine ilişkin görüş ve düşüncelere rastlanmamaktadır. Demokrasi açısından, aydınların görüş ve düşünceleri arasında önemli farklılıklar bulunmakladır. Soysal, Başgil, Aybar ve Selçuk demokrasiyi evrensel bir değer olarak kabul edip, demokrasiyle ilgili olarak şu değerleri öne çıkarmaktadırlar: Seçim, hukuksal güvenceye kavuşturulmuş bir özgürlükler düzeni, siyasal yelpazenin açık ve geniş olması, demokratik siyasal kültür, etkin bir parlamento ve laiklik. Velidedeoğlu, Toker ve Özden'in demokrasi ile ilgili görüş ve düşüncelerinde demokratik öğeler yanında demokratik olmayan öğeler de bulunmaktadır. Avcıoğlu ise, demokrasiye araçsal bir bakış açısı geliştirmekte, ekonomik kalkınma ve ilerici güçler açısından olumsuz sonuçları olması ve burjuva sınıfının siyasal sistemi olması nedeniyle demokrasiye karşı çıkmaktadır. Seçim konusunda, aydınlar, seçimin pragmatik bir kullanılmasına karşı çıkmaktadırlar. Bunu sağlayacak o| demokratik siyasal kültür açısından ifade ettiği anlamın anlaşılabilmesidir. Ama, aydınların seçim konusundaki çalışmaları daha çok seçim sonuçlarının yorumlanmasında yoğunlaşmaktadır. Asker-siyaset ilişkisi konusunda, çalışma konusu aydınlar faydacı bir görüşe sahiptirler. Bu bağlamda, Soysal, Aybar, Velidedeoğlu ve Özden faydalı buldukları 27 Mayıs darbesini olumlu bulurlarken, Soysal ve Velidedeoğlu 12 Mart muhtırası ile 12 Eylül darbesini faydasız bulmaktadırlar. Toker, muhtıra ve darbeleri, askerlerin, cumhuriyeti koruma görevi olarak kabul etmektedir. Başgil ve Selçuk ise, askeri müdahalelere tıkanan siyasetin neden olduğu görüşünde birleşmektedirler. Kamusal alan yönünden, kimi aydınların görüşleri liberal kuramla örtüşürken, kimi aydınların ise, devletçi ve temsili kamuyu öne çıkaran görüşleri bulunmaktadır. Düşünce ve ifade özgürlüğü ile ilgili olarak, Soysal, Başgil, Aybar, Selçuk ve Avcıoğlu düşünce ve ifade özgürlüğüne yasak konulamayacağı görüşündedirler. Bunlara göre, düşünce ve ifade özgürlüğü mutlak bir özgürlük olup, sadece doğal sınırlama nedenleriyle sınırlanabilir. Velidedeoğlu, Özden ve Toker'de ise, düşünce özgürlüğünün sınırlandırılması açısından bir alt sınır sorununun varlığı göze çarpmaktadır.