Obez ve fazla kilolu çocuklarda ve adölesanlarda metabolik sendrom tanı kriterlerinin karşılaştırılması

Abstract

Çocukluk çağında artan obezite ve fazla kilolu prevalansına paralel olarak, metabolik sendrom prevalansı da artmaktadır. Çocuk ve adölesanlarda metabolik sendrom artmasına rağmen metabolik sendrom tanısı için standart kriterler yoktur. Bu çalışmada, obez ve fazla kilolu çocuk ve adölesanlarda metabolik sendrom sıklığını DSÖ ve Cook ve ark., de Ferranti ve ark., Cruz ve ark. ve Ford ve ark'nın modifiye ettiği NCEP-ATP III kriterlerine göre karşılaştırdık. Gereç ve Yöntemler: Beş yüz on bir obez (295 kız, 216 erkek, ortalama yaş 11,56±3,0, VKİ 29,3±4,5 kg/m², VKİ SDS 2,61±0,45, ortalama bel çevresi 91,4±13,0 cm, ortalama kalça çevresi 100,3±13,7 cm ve ortalama bel/kalça oranı 1,0±0,1), 248 fazla kilolu (109 kız, 139 erkek, ortalama yaş 11,84±2,3 cm, VKİ 25,4±2,2 kg/m², VKİ SDS 1,75±0,15, ortalama bel çevresi 84,8±9,0 cm, ortalama kalça çevresi 93,4±9,1 cm ve ortalama bel/kalça oranı 1,1±0,3), toplam 759 çocuk ve adölesan çalışmaya alındı. Tüm vakaların yaş, cinsiyet, boy, ağırlık, bel çevresi, kalça çevresi ve bel/kalça oranı, sistolik ve diyastolik kan basıncı ölçümleri kaydedildi. VKİ SDS'si ? +2,00 veya VKİ'si ? 95p olan vakalar obez; VKİ SDS'si +1,6-+2,00 veya VKİ'si 85-95p olan vakalar fazla kilolu kabul edildi. Tüm vakalarda, 8-12 saatlik açlık sonrasında elde edilen açlık kan şekeri, insülin, C-peptit, total kolesterol, trigliserit, LDL kolesterol, VLDL kolesterol, HDL kolesterol değerleri kaydedildi. Tüm vakalarda 1.75 mg/kg (maksimum 75 gr) glikoz ile oral glikoz tolerans testi yapıldı. Bozulmuş açlık glikozu, bozulmuş glikoz toleransı, diyabeti olan vakalar belirlendi. DSÖ [metabolik sendrom tanısı için insülin direnci (diabetes mellitus, bozulmuş glikoz toleransı, bozulmuş açlık glikozu kriterlerinden en az birine ek olarak hipertansiyon (sistolik kan basıncı ? 140 mmHg, diyastolik kan basıncı ? 90 mmHg veya antihipertansif kullanıyor olmak), dislipidemi (trigliserit düzeyi ? 150 mg/dl veya HDL düzeyi erkekte < 35 mg/dl, kadında < 39 mg/dl), abdominal obezite (VKİ > 30 kg/m2 veya bel-kalça oranının erkekte > 0.9, kadında > 0.85 olması), idrarda albümin atılımının ? 20 ?g/dk veya albümin/kreatinin oranının ? 30 mg/g kriterlerinden en az ikisini içermesi], Cook ve ark. [metabolik sendrom tanısı için 5 kriterden bozulmuş açlık glikozu ? 110 mg/dl, bel çevresi (Türk çocukları için yaş, cinsiyet ve etnik kökene göre ? 90p), kan basıncı (Türk çocukları için yaş, cinsiyet ve boya göre ? 90p), TG ? 110 mg/dl, HDL ? 40 mg/dl'kriterlerinden 3 veya daha fazlasının pozitifliği], de Ferranti ve ark. [metabolik sendrom tanısı için 5 kriterden bozulmuş açlık glikozu ? 110 mg/dl, bel çevresi (Türk çocukları için yaş, cinsiyet ve etnik kökene göre ? 75p), kan basıncı (Türk çocukları için yaş, cinsiyet ve boya göre ? 90p), TG ? 100 mg/dl, HDL ? 50 mg/dl kriterlerinden 3 veya daha fazlasının pozitifliği], Cruz ve ark. için 5 kriterden [bozulmuş glikoz toleransı (ADA kriterlerine göre), bel çevresi (NHANES III kriterlerindeki yaş, cinsiyet ve etnik kökene göre ? 90p), kan basıncı (NHANES III kriterlerindeki yaş, cinsiyet ve boya göre ? 90p), TG (NHANES III kriterlerindeki yaş ve cinsiyete göre ? 90p)] 3 veya daha fazlasının pozitifliğini ve Ford ve ark.'nın [metabolik sendrom tanısı için 5 kriterden bozulmuş açlık glikozu ? 100 mg/dl, bel çevresi (Türk çocukları için yaş ve cinsiyete göre ? 90p), kan basıncı (Türk çocukları için yaş, cinsiyet ve boya göre ? 90p), TG ? 110 mg/dl, HDL ? 40 mg/dl kriterlerinden 3 veya daha fazlasının pozitifliği] çocuk ve adölesanlar için modifiye ettiği NCEP-ATP III kriterlerine göre metabolik sendrom oranı belirlendi. Tüm obez ve fazla kilolu çocuklarda Tanner evrelemesi yapıldı ve Tanner Evre I olanlar prepubertal, Evre II-V olanlar pubertal kabul edildi. Pubertal ve prepubertal obez ve fazla kilolu gruplarda metabolik sendrom oranları karşılaştırıldı. Bulgular: Obez çocuk ve adölesanlarda metabolik sendrom prevalansı DSÖ ve Cook ve ark., de Ferranti ve ark., Cruz ve ark. ve Ford ve ark'nın modifiye ettiği NCEP-ATP III kriterlerine göre sırasıyla %8,6; %43,4; %63,8; %46,4 ve %49,1 idi. Fazla kilolu çocuklarda metabolik sendrom oranı DSÖ kriterlerine göre %7,3 iken; Cook ve ark., de Ferranti ve ark., Cruz ve ark. ve Ford ve ark'nın modifiye ettiği NCEP-ATP III kriterlerine göre bu oran sırasıyla %34,3; %60,5; %38,3 ve %33,5 idi. DSÖ kriterlerine göre pubertal ve prepubertal obez ve fazla kilolu gruplar arasında metabolik sendrom yüzdesi açısından anlamlı fark yoktu. Cook, de Ferranti ve Ford'un modifiye ettiği NCEP-ATP III kriterlerine göre obez pubertal vakalarda metabolik sendrom oranı obez prepubertal gruba göre yüksekti. Cruz'un modifiye ettiği NCEP-ATP III kriterlerine göre metabolik sendrom oranı obez pubertal vakalarda fazla kilolu pubertal vakalardan, obez prepubertal vakalar ise fazla kilolu prepubertal vakalardan yüksek idi. DSÖ kriterlerine göre metabolik sendrom tanısında en önemli parametre bozulmuş açlık glikozu (OR:100,9) iken; Cook'un kriterlerine göre bel çevresi (OR:22,5); de Ferranti'nin kriterlerine göre TG yüksekliği (OR:33); Cruz ve Ford'un kriterlerine göre ise HDL kolesterol düşüklüğü (OR sırası ile 14,9;15,3) idi. Sonuç: Metabolik sendromun kesin prevalansının belirlenmesi, erken tanısı, önlenmesi ve tedavi yaklaşımlarının belirlenmesi için standart tanı kriterlerine ihtiyaç vardır. Bu tanı kriterleri belirlenirken etnik farklılıklar göz önüne alınmalıdır. Çalışmamızın sonuçlarına göre, Türk çocuklarında oluşturulacak yeni metabolik sendrom tanı kriterlerinin bozulmuş açlık glikozu, bel çevresi, TG ve HDL kolesterol değerlerini içermesi önerilebilir. Bel çevresi ve kan basıncı için Türk çocuklarında yaş ve cinse göre belirlenmiş eşik değerler kullanılması; TG ve HDL kolesterol için ise Türk çocuklarına uygun eşik değerlerinin belirlenmesi ve bu eşik değerlerinin kullanılmasının uygun olacağını düşünmekteyiz.