Sosyal Bilgiler Dersinde Zamana İlişkin Becerilerin Öğretimine Dair Kuramsal Bir Bakış

Abstract

Öz Çocuklarda zaman ve zamana ilişkin becerilere dair nitelikli bir anlayış oluşturmak sosyal bilgiler dersinin kapsadığı ekonomi, kültür, tarih, coğrafya gibi temel çekirdek disiplinler için önemli bir “bağlam” yaratmakta, tarihsel düşünme becerilerinin ve nedensellik ilişkilerinin kurulmasına katkı sağlamaktadır. Bu araştırmada sosyal bilgiler dersinde zamana ilişkin becerilerin öğretimine kuramsal bir perspektif sunabilmek adına; çocuklarda zaman algısının gelişimine, sosyal bilgiler öğretiminde zaman kavramına, zamana ilişkin becerilerin öğretimsel ögelerine (kronoloji bilgisi/ becerisi, değişim ve sürekliliği algılama becerisi) ve zamana ilişkin becerilerin öğretiminde kullanılabilecek alternatif uygulamalara yer verilmiştir. Bu doğrultuda çocuklarda zaman algısının gelişimine yönelik çalışmalar değerlendirildiğinde yaş ve zihinsel olgunluk gibi bilişsel gelişimin önemine vurgu yapan çalışmaların ilerleyen dönemlerde kültür, dil, sosyal çevre gibi sosyokültürel özellikleri de kapsayarak genişletildiği görülmüştür. Ayrıca kronoloji bilgisi, kronoloji becerisi ve değişim ve sürekliliği algılama becerilerinin; çocukların dönemler arası benzerlik ve farklılıkları değerlendirilmelerine, dönemler arası sürekliliği ya da eş zamanlılığı incelemelerine, tarihsel dönüm noktalarını keşfetmelerine, tarihte yaşanan değişimin hızını ve yönünü kestirmelerine katkı sağladığı görülmüştür. Zaman ve zamana ilişkin beceriler; farklı tarihsel dönemlerde kültürel ya da politik konumlanmayı da sağlayacağından aynı zamanda yurttaşlık, kimlik ve aidiyet gibi çeşitli ideolojik kavramlar açısından da işlevsel olarak işe koşulabilir. Bu kapsamda zamana ilişkin becerilerin öğretimi artık neredeyse gelenekselleşen basit bir “sıralama” ya da “tarihlendirme” işlemi olarak görülmemeli; çocuklar için anlamlı ve çocukların yakın çevresine ilişkin resimler, fotoğraflar, binalar, tarihsel mekânlar, eşyalar, hikâyeler, zaman şeritleri, zaman kapsülleri, simülasyonlar, proje çalışmaları, vb. alternatif yöntemler göz önünde bulundurularak inşa edilmelidir.