Türkiye’de 12 Eylül 1980 darbesi’nin edebî düzlemdeki sosyolojik muhayyilesini Alev Alatlı’nın İşkenceci romanından hareketle değerlendirmek

Abstract

Öz:Toplumsal değişim ve dönüşüm süreçlerinde, ‘kadın’ın sosyal hayat içindeki konumu, şüphesiz ki söz konusu dönemin panoramik okumasını yapmaya yaradığı kadar toplumu oluşturan fertlerin zihin dünyasına, toplumsal rol ve yaklaşımlara ilişkin fikir vermektedir. Dolayısıyla denilebilir ki ‘kadın’, içinde yaşadığı toplumun bir aktörü olduğu gibi yine aynı yapının sosyal dokusunu yansıtan aynasıdır. Dahası ‘kadın’, toplumsal dönüşüm süreçlerinin meydana getirdiği sosyal etkileşim örgüsünde sahip olduğu ‘kimlik’ etrafında bir takım sembolik öğeler taşır. Bu öğeler, salt kişisel bilgiler değildir; bilakis tarihî, sosyolojik ve psikolojik anlamda karakteristik özellikler ihtiva etmektedir. Bu çalışmada 1980’li yılların Türkiye’sinde vukû bulan siyasal olaylar gölgesinde 12 Eylül Darbesi’ni konu alan Alev Alatlı’nın İşkenceci isimli edebiyat eserinden yola çıkılarak ‘kadın’ olgusu etrafında roman kurgusunun tarihsel gerçeklikle ne denli örtüştüğü irdelenerek dönemin sosyolojik panoraması çizilecektir. Sınıf farklılıkları, etnik ve kültürel kimlikler, ideolojik öğretiler, feminist yaklaşımlar ve Doğu-Batı sorunsalı etrafında vücut bulan gelenekçilikle modernlik etrafında değişim ve dönüşüm yaşayan ‘kadın’ olgusunun toplumsal yaşam içindeki seyri, ‘kimlik, mahremiyet, yabancılaşma ve feminist duyarlılık’ öğeleri açısından ele alınacaktır.

Öz:The position of ‘woman’ in social life undoubtedly gives us insight into the world of the mind and social roles and approaches of the individuals who make up the society, as well as providing panoramic reading of the time in the process of social change and transformation. Therefore, it can be said that ‘woman’ is both actor of the society she lives in and she reflects the social texture of the same structure. Moreover, the ‘woman’ carries a number of symbolic elements around her ‘identity’ in the social interaction created by social transformation processes. These items are not just personal information; but also, they include historical, sociological and psychological features. This study analyzes the political events in the 1980s in Turkey under the shadow of the September 12 Coup D'état, from the literary work named İşkence which gives the sociological panorama of the period by examining the extent to which the novel fiction coincides with the historical reality around ‘woman’. The changes and the transformation of ‘woman’ subject in social life will be discussed around “identity, privacy, alienation and feminist sensitivity” under the influences of class differences, ethnic and cultural identities, ideological doctrines, feminist approaches, traditionalism and modernism around the East-West dichatomy.