"BİR VAKIF ARAZİSİNİN MÜLKİYET SORUNU ÜZERİNDEN OSMANLI TAŞRASINA DAİR BAZI TESPİTLER (XIX. YÜZYILIN İKİNCİ YARISI-XX. YÜZYILIN İLK ÇEYREĞİ)"

Abstract

Öz:XVII. yüzyılda Diyarbakır merkez sancağında bulunan Kabi köyü, Nakşibendî ŞeyhiAziz Mahmud Urmevî’nin soyundan gelen Azizzâdeler veya Evlâd-ı Şeyh-i Rumiyyeolarak tanınan aileye temlik edilmişti. Aile daha sonra bunu, şeyhin Diyarbakırşehrinde kurduğu cami, tekke ve medresesine vakfetmişlerdi. Atalarının idamınınardından sorunsuz bir halde uzun yıllar bölgede Osmanlı sistemiyle hemhâl bir hayatsürdürmüşlerdi. Ta ki XIX. yüzyılın ikinci yarısına kadar. Tanzimat dönemi mali-idariuygulamalarının eşlik ettiği bu dönemde bahsi geçen köy, vakfın hukuki statüsü vearazinin mülkiyetinden kaynaklı vakıf yöneticileri ve ahali arasında yaşanan çetrefillibir mücadelenin, yeni vergi uygulamalarının ve vakıf yönetimine ilişkin diğer bazıgelişmelerin sahnesi olacaktı. Böylece Osmanlı taşrasının nispeten daha az görünüryerel figürlerinin gözünden, yeni dönemin bürokrasi lisanını ve onların hak aramaarayışlarında başvurdukları usul ve söylemleri izlemek mümkün olacaktır.

Öz:In the seventeenth century, the Kabi village in the central sanjak of Diyarbakır was assigned to the family known as Azizzâde or Evlâd-ı Şeyh-i Rumiyye (Sons of Rumiye Shaykh), who were descended from the Naqshbandi Shaykh Aziz Mahmud Urmevi. The family then endowed it to the mosque, lodge and madrasah which the shaykh founded in the city of Diyarbakır. Following the execution of their ancestors, they lived a life that was united with the Ottoman system in the region for many years without any problems. It was until the second half of the nineteenth century. During this period,accompanied by the fiscal-administrative practices of the Tanzimat period, the village was going to be the scene of a complicated struggle between foundation managers and the community originating from the legal status of the foundation village and the ownership of the land, new tax practices and some other developments in the management of the foundation. Thus, from the eyes of the relatively less visible local figures of the Ottoman provinces, it will be possible to follow the bureaucracy language of the new era and the procedures and discourses that they applied in search of rights.