Fuzûlî Divanı’ndan Hareketle Klasik Türk Şiirinde Su Kültü*

Abstract

Öz:XVI. yüzyılın önemli şair ve ediplerinden olan Fuzûlî, Anadolu’dan uzakta, Türkçe Divanı’nın önsözünde belirtiği gibi Bağdat’ta doğup büyümüştür. Fuzûlî poetikasında şiir yazarken her türlü ilimden faydalanılması gerekliğini belirtmiştir. Ancak, Fuzûlî’nin şiirlerini kaleme alırken ilimler haricinde eski inanç ve geleneklerden ne ölçüde faydalandığı araştırılmaya değer bir konudur. Bu sebeple bu çalışmada Fuzûlî’nin yaşadığı coğrafyada İslamiyet’ten önce var olan su kültü inanışının şairin şiirlerine hangi boyutta yansıdığı araştırılmıştır. İslamiyetle birlikte bazı batıl inanç ve geleneklerin değiştiği bilinmektedir. Bu anlamda bazı toplumlarda var olduğu bilinen ve İslamiyetle birlikte geçerliliğini yitiren inanışlardan biri de su kültüdür. Bu çalışma içerisinde Fuzûlî Divanı’nda su kültü araştırılmış ve bu inanışın şairin şiirlerinde doğrudan yer almadığı, örtük olarak ve farklı bir amaç dâhilinde yer aldığı görülmüştür. Divanı içerisinde su kültünün izleri en çok Su Kasidesi’nde görülmüştür. Bu kasidede Fuzûlî’nin su kültünü hatırlatır nitelikte beyitler yazmasının altında yatan amaç makale içerisinde irdelenmiştir. Fuzûlî Divanı’ndaki su kültü ile ilgili inanç ve gelenekler çalışma içerisinde, su ile iyileşme, bilgi edinme, ölümsüzlük elde etme, aydınlanma, kurtuluşa erme ve kutsallık kazanma alt başlıkları altında örnek beyitlerle ele alınmıştır. Fuzûlî’nin Türkçe Divan’ı üzerine yapılan inceleme sonucunda Fuzûlî Divanı’nda dolayısıyla klasik Türk şiirinde su kültünün yansımaları ortaya koyulmaya çalışılmıştır. As a result of the examination on Fuzûlî's Turkish Divan, the reflections of the water cult in Fuzûlî's Divan and thus in classical Turkish poetry were tried to be revealed.

Öz: XVI. Fuzulî, one of the important poets and poets of the century, was born and grew up in Baghdad, far from Anatolia, as indicated in the preface of the Turkish Divan. Fuzûlî stated in the preface of his divan that it is necessary to make use of Islamic sciences and other sciences first while writing his poems. The extent to which Fuzulî benefited from old beliefs and traditions is a matter worth researching. For this reason, in this study, the extent to which the water cult belief, which existed before Islam in the geography where Fuzûlî lived, was reflected in the poet's poems was investigated. It is known that some superstitions and traditions have changed with Islam. In this sense, one of the beliefs that are known to exist in some societies and lost their validity with Islam is the cult of water. In this study, the cult of water in Fuzûlî's Divan was researched and it was seen that this belief was not directly included in the poet's poems, but was implicitly and within a different purpose. The traces of the cult of water in his Divan are mostly seen in Su Kasidesi. In this ode, the underlying purpose of Fuzûlî's writing couplets reminiscent of the cult of water has been examined in the article. Beliefs and traditions related to water cult in Fuzûlî's Divan are discussed with sample couplets under the sub-headings of healing with water, acquiring knowledge, attaining immortality, enlightenment, attaining salvation and gaining sanctity.