Yeni 9. Grup Metal N-Heterosiklik Karben Kompleksleriyle Katalitik C-H Bağ Arilasyonu

Abstract

Sentez çalısan kimyacıların hedefi, mevcut reaksiyonların basamaklarınıı minimum düzeye düsürme ve atom ekonomisini gelistiren ya da karmasık molekülleri yapılandırmak için yeni ve yenilikçi yöntemler ortaya koyan, yeni reaktiflerin ve dönüsümlerin kesfini yapmaktır. Bu baglamda, hızla büyüyen C-H aktivasyon alanı, son on yılların en umut verici yaklasımlarından birini temsil etmektedir. C-H bagının C-C veya C-heteroatom baglarına dogrudan dönüsümü, baslangıçda kullanılan bilesiklerinin çok basamaklı islevsellestirilmesini ortadan kaldırır ve geleneksel çapraz baglanma tepkimelerinden daha çevre dostu ve ekonomik bir strateji ortaya koyar. Böylece, C-H baglarının islevsellestirme islemleri Ilaçların, dogal ürünlerin, zirai kimyasallar, polimerler ve hammadde kimyasalları için önemli ölçüde kullanılmaya baslanmıstır. Bu anlamda katalitik C-H bag arilasyonu büyük önem tasımaktadır. N-heterosiklik karbenler, fosfinlere benzer özelliklere sahip ilginç bir ligand sınıfıdır. Çok kuvvetli ?-verici sübstitüyentler tarafından kararlı hale getirilmis olduklarından, karbenler iyi ?- dönerlerdir. Metal-NHC kompleksleri genellikle katalitik uygulamalarda çok kullanılmaktadır. Bu amaçla projede yeni 10 adet imidazolidin (I), 7 adet tetrahidropirimidin (II) ve 20 adet benzimidazol (III) ve genislemis halkaya sahip 11 adet (IV) karben öncülleri sentezlenerek yapıları uygun spektroskopik yöntemlerle aydınlatıldı. I-III yapısındaki azolyum tuzlarıyla yeni 16 adet Rh-NHC kompleksi (V), 6 adet Ir-NHC kompleksi (VI), 17 adet PEPPSI-Pd-NHC kompleksi (VII); IV yapısındaki azolyum tuzlarıyla 2 adet Rh-NHC kompleksi (VIII), 2 adet Ir-NHC (IX) ve 2 adet katyonik Rh kompleksi (X) hazırlandı ve yapıları uygun spektroskopik yöntemlerle aydınlatıldı. Hazırlanan rodyum-karben komplekslerinin, heteroaromatik bilesiklerin arilasyonu tepkimelerindeki katalitik aktiviteleri incelendi ve bunların belirtilen tepkimelerde aktif katalizörler oldugu görüldü. PEPPSI tipi palladyum-NHC komplekslerinin çesitli heteroaromatik bilesiklerin aril bromürlerle C-H bagı arilasyonu tepkimelerindeki katalitik aktiviteleri incelendi ve bunların belirtilen tepkimelerde aktif katalizörler oldugu görüldü.