Türk runik metinleri ile Nogay Türkçesinin ortak söz varlığı

Abstract

Türklere ait ilk yazılı belgeler, Eski Türkçe döneminde, Türk runik alfabesiyle çoğunluğu yazıt taşlara olmak üzere kayalara, sert cisimlere, çeşitli eşyalara ve kâğıtlara yazılmıştır. Günümüze kadar Eski Türk runik metinlerinin üzerine Türkologlar birçok farklı konuda çalışmalar yapmıştır. Bu konulardan biri de söz varlığı çalışmalarıdır. Zaman zaman Türk runik metinlerinin söz varlığı çağdaş Türk lehçeleri söz varlığıyla karşılaştırılmıştır. Çünkü Türk lehçeleri çalışmalarında temel dayanak olarak Eski Türkçenin araştırılmasının ve lehçeler ile ilişkisinin ortaya çıkarılmasının önemi büyüktür. Tarafımızca yapılan araştırmada temel konu olarak Türk runik metinleri söz varlığı ile Nogay Türkçesi söz varlığının karşılaştırıldığı bir çalışma tespit edilememiştir. Bu çalışmada, Türk runik metinlerinde var olan sözcükler ile çağdaş Nogay Türkçesi sözlüklerinde yaşamaya devam eden ortak sözcüklerin tespit edilmesi amaçlanmıştır. Çalışmada öncelikle eski Türk yazıtları söz varlığının çağdaş Türk lehçeleri söz varlığı ile karşılaştırıldığı çalışmalar belirtilmiştir. Daha sonra Nogay Türkçesinde yaşamaya devam eden Eski Türkçe sözcükler tespit edilmiştir. Bu sözcükler, “fonetik değişikliğe uğramış ve/veya morfolojik olarak farklı olan” ve “fonetik ve morfolojik olarak değişmeyen” sözcükler olmak üzere sınıflandırılmıştır. Sözcüklerin ortak olma durumunda bazı sözcüklere temkinli yaklaşılarak dipnotlarda, sözcüğün etimolojisiyle ilgili değerlendirmelere yer verilmiştir. Ayrıca morfolojik olarak farklı biçimde oluşmuş sözcükler üzerine açıklamalar yapılmıştır. Çalışmanın sonuç bölümünde ortak sözcükler üzerine istatistikî bilgiler, sözcüklerde gerçekleşen ses olayları ve semantik olarak değişmeler tespit edilmiştir.

In the period of Old Turkic Language, the first written documents belonging to the Turks were written in rocks, hard objects, various objects and papers, mostly in the inscription stones, in the Turkish Runic alphabet. Until today, Turkologists have worked on many different subjects on Old Turkish runic texts. One of these issues is vocabulary studies. From time to time the vocabulary of runic texts has also been compared to the vocabulary of contemporary Turkish dialects. This is because it has a significant importance to investigate the old Turkish as the main basis in the study of Turkish dialects and to reveal its relationship with the dialects. In the inquiries that we made, a study comparing vocabularies of Turkish runic texts and Nogay Turkish as the main subject was not determined. In this study, it is aimed to identify the words existing in Turkish runic texts and the common words that continue to live in contemporary Nogay Turkish dictionaries. In the study, firstly, studies comparing the old Turkish inscriptions vocabulary with the modern Turkish dialects vocabulary are specified. After that, Old Turkish words that continue to live in Nogay Turkish were determined. These words are classified as “phonetically modified and/or morphologically different” and “phonetically and morphologically unchanged” words. In the case of common words, some words are cautiously approached and evaluations about the etymology of the words are included in the footnotes. In addition, explanations were made on words that were formed morphologically different. In the conclusion part of the study, statistical information on common words, sound events in words and semantic changes were determined.