TÜRKİYE’DEKİ İZLEYİCİ ARAŞTIRMALARINA İLİŞKİN GENEL BİR DEĞERLENDİRME

Abstract

İzleyici araştırmaları, iletişim alanı içerisinde oldukça önemli bir yere sahiptir. Çünkü izleyici, mesajı alıp geri besleme yoluyla kaynağına gönderen, reklâm ve ilanlara sebep olan çok önemli bir konumdadır. Bunun yanı sıra izleyici, siyasî katılım yoluyla yönetime tesir eden bir vatandaş, mal ve hizmetleri kendi tercihleri doğrultusunda kullanan bir tüketicidir. İzleyicinin çok yönlü kimliği izleyici araştırmalarının da farklı hedefler doğrultusunda gelişmesine zemin hazırlamıştır. Bu araştırmaların en önemli ortak noktası izleyicinin tercih, görüş, düşünce, tutum ve kanaatlerinin hangi yönde olduğunu belirlemeye çalışmaktır. İletişim araştırmalarında ise izleyici, genellikle “etki araştırmaları” paradigması altında medya etkisine doğrudan maruz kalan daha pasif (edilgen) bir şekilde ele alınmıştır. 1970’li yıllardan sonra “Kullanımlar ve Doyumlar” yaklaşımıyla beraber daha aktif bir konuma kavuşmuştur. Yine alımlama (yorumlama) ve kültürel çalışmalar yaklaşımı izleyicinin kitle iletişim araçları karşısında daha aktif olduğu düşüncesinden yola çıkmıştır. Türkiye’deki izleyici araştırmalarının seyri izleyici merkezli çalışmalarda artış olduğuna işaret etmektedir. İzleyici her ortamda faal bir role kavuşmuş ve bu da izleyici araştırmalarına yansımıştır. Öte yandan medyanın kültürel işlevlerine odaklanan araştırmalar, medya vasıtasıyla izleyici kitlenin sosyalleşme, eğitilme ve kültürel gelişimine katkıda bulunma süreçlerine yoğunlaşmıştır. İşte bu çalışma, Türkiye’de yapılan izleyici araştırmalarını, ana gelişim safhaları ve bu araştırmaların sınıflandırmaları bakımından ele almaktadır. Bu sayede hem izleyici araştırmalarının seyri ortaya konmuş hem de farklı amaçlarla ortaya konan araştırmalar ortak başlıklar altında incelenmiştir. Türkiye’deki izleyici araştırmaları üç başlık altında toplanmıştır: kurum ve kuruluş araştırmaları, medyanın kültürel işlevlerine odaklanan araştırmalar, izleyicinin konumuna göre gerçekleştirilen araştırmalar. Bu başlıklara uygun olarak literatür taraması ile tespit edilen araştırmalar incelenmiş ve Türkiye’deki izleyici araştırmalarına dair genel bir değerlendirme yapılmıştır.

Audience research has an important place in the field of communication. Because the audience who receives the message and sends it to its source through feedback and causes announcemets and advertisements is in a very important position. In addition, the audience is a citizen who influences the management through political participation and a consumer who uses goods and services according to his/her own preferences. The multi-dimensional identity of the audience has paved the way for the audience research to develop in the direction of different goals. The most important common point of these researches is to try to determine the direction of the audience's preferences, opinions, thoughts, attitudes and opinions. In communication researches, the audience who is often exposed directly to media influence under the "impact researches" paradigm is handled in a more passive way After the 1970s, audience has gained a more active position with the ―The uses and Gratifications‖ approach. Anew, the reception (interpretation) and cultural studies approach set out from the audience that the viewer is more active in front of mass media. The course of audience research in Turkey suggests that an increase in audience-centered studies. The audience had an active role in every environment and this was reflected in audience research. On the other hand, studies focusing on the cultural functions of the media have focused on the processes of socializing, educating and contributing to the cultural development of the audience through media. In this study, conducted audience research in Turkey is discussed in terms of the stages of main development and classifications of this researches. In this way, both the course of the audience research is revealed and the researches which are put forward for different purposes are examined under common headings. Audience research in Turkey are grouped under three headings: institution and establishment researches, researches focussing on the cultural functions of the media, researches conducted according to the audience's position. In this study, researches that are determined in accordance with these titles are examined and made an overall assesment for audience research in Turkey.