E-h-z Fiili ile Türevlerinin Kur’ân-ı Kerîm’deki Anlamları ve Meâllere Yansımaları

Abstract

Kur’ân-ı Kerîm’in Arapça bilmeyenler tarafından anlaşılması amacıyla yazılan meâller bir nevitefsir sayılırlar. Zira her çevirmen Kur’ân’dan anladığını hedef dile aktarma gayreti içerisindedir.Kur’ân’ın mesajının hedef kitleye doğru ve sağlıklı bir şekilde ulaştırılmasının temel şartlarından biri deçevirmenin Kur’ân’da geçen müşterek lafızların anlam alanına hâkim olmasıdır. Bu açıdan çevirmeninçokanlamlı lafız barındıran âyetleri hedef dile çevirirken azami çaba sarf etmesi gerekmektedir. YüceAllah’ın mu’ciz kelamı olan Kur’ân’ın her harf, kelime ve cümlesi müstakil olarak incelenmeye değerdir.Zira harfe yüklenen her farklı görev, kelimede tercih edilen her farklı vecih, yeni bir anlamın ortayaçıkmasına neden olmaktadır. Dolayısıyla bu konuda isâbetli olmayan bir tespit, Kur’ân’ın yanlışanlaşılmasına ve yorumlanmasına neden olacaktır.İşte bu çalışmada Kur’ân’daki çok anlamlı fiillerden biri olan e-h-z fiili ve türevlerinin Türkçemeâllere ne şekilde aktarıldıkları incelenmiştir. Bu amaçla Abdulbaki Gölpınarlı, Abdullah Parlıyan,Ahmet Tekin, Ahmet Varol, Ali Bulaç, Bayraktar Bayraklı, Cemal Külünkoğlu, DİB Heyeti, ElmalılıMuhammed Hamdi Yazır, Hasan Basri Çantay, Mustafa İslamoğlu, Ömer Nasuhi Bilmen, SüleymanAteş, Şaban Piriş, Ümit Şimşek ve Yaşar Nuri Öztürk’ün meâli olmak üzere toplamda on altı meâl hemvücûh/nezâir ilmi açısından hem de Türkçe ifade biçimi açısından mukayese edilmiştir. Bu minvalde ilkönce bu fiilin sözlük anlamları farklı lügatlerden araştırılmış, ardından bu fiilin Kur’ân’daki anlamlarıvücûh/nezâir kitaplarından tespit edilmiştir. Tespit edilen bu farklı anlamlar tefsirlerden dedesteklenmeye çalışılmıştır. Bu araştırmalar neticesinde e-h-z fiilinin Kur’ân’da almak/elde etmek temelanlamının dışında ceza vermek, kabul etmek ve hapsetmek anlamlarında kullanıldığı konusunda ittifâksağlandığı tespit edilmiştir. Bununla birlikte kimi vücûh/nezâir ve tefsir kitaplarında bu fiile söz konusuanlamlar dışında öldürmek, yakmak ve helâl saymak gibi daha başka anlamların da verildiğigörülmüştür.Bu çalışma neticesinde e-h-z fiilinin ittifâk edilen anlamlarının meâllere ekseriyetle doğruyansıdığı görülmekle birlikte Türkçe ifade açısından bazı meâllerde ciddi problemlerin olduğusaptanmıştır. Bu fiilin üzerinde ittifâk edilmeyen kimi manalarının da bazı meâllerde tercîh edildiği ve bunedenle mananın hatalı/eksik aktarıldığı gözlenmiştir. Bazı meâllerde ise bu fiilin, lafzına bağlıkalınarak ya da Arapça okunduğu şekliyle latinize edilerek çevrildiği ve bu nedenle mananın muğlak birşekilde Türkçe’ye aktarıldığı görülmüştür. Diğer taraftan bu fiilin birlikte kullanılmış olduğu kelimelerlekazanmış olduğu yeni/özel anlamlarının meâllere doğru aktarıldığı; ancak çoğu meâlde Türkçe anlatımbiçimine uygun olmayan ifadelerin kullanıldığı sonucuna varılmıştır.