1999-2019 YILLARI ARASI AĞIZ ÇALIŞMALARINDA KULLANILAN TRANSKRİPSİYON İŞARETLERİ ÜZERİNE KARŞILAŞTIRMALI BİR İNCELEME: ÜNLÜLER

Abstract

Ağız çalışmalarında kullanılan transkripsiyon işaretleri sorunu ülkemizde uzun yıllardır tartışılmaktadır. Türk Dil Kurumu 1999 yılında bu sorunu çözmek amacıyla bir transkripsiyon sistemi oluşturmuştur. O yıldan günümüze değin ağızlar üzerine birçok çalışma hazırlanmış; ancak, çalışmalarda bu sisteme tam olarak uyulmamıştır. Hazırladığımız bu çalışmada 1999-2019 yılları arasında yapılan 56 ağız çalışmasındaki transkripsiyon işaretleri (ünlüler) ile Türk Dil Kurumunun oluşturduğu sistemdeki transkripsiyon işaretleri karşılaştırılmıştır. Giriş bölümünde, bu araştırmalarda söz konusu sisteme neden uyulmadığı, bu sorunun çözümü için ya da bu soruna dikkat çekmek için hazırlanan bazı çalışmalara değinilmiştir. Ardından Türk Dil Kurumunun oluşturduğu sistemdeki ünlüler için verilen transkripsiyon işaretleri ile mevcut çalışmalardaki ünlü işaretleri bazı grafik ve tablolar vasıtasıyla karşılaştırılmıştır. Ayrıca bu bölümde söz konusu sistemde yer almayan, ancak mevcut çalışmalarda kullanılan diğer ünlü işaretlerine de yer verilmiştir. Sonuç bölümünde tespit edilen işaretlerin sayısı, bu işaretlerin “Türk Dil Kurumu Transkripsiyon Sistemi”nde olup olmadığı hakkında bilgiler verilmiştir. Ayrıca bu bölümde araştırmacıların hangi işaretleri tespit etmekte zorlandığı/zorlanmadığı, bazı işaretlerin neden daha fazla/daha az kullanıldığı hakkında bazı çıkarımlarda bulunulmuştur.

The problem of transcription signs used in dialect studies has been discussed in our country for many years. In 1999, Turkish Language Institute created a transcription system to solve this problem. Many studies on dialects have been prepared since then, but this system has not been fully followed. In this study we prepared, the transcription signs (vowels) in 56 dialects study between 1999-2019 were compared with the transcription marks in the system created by the Turkish Language Institute. In the introduction part, in these studies, why the system in question is not complied with, the studies for the solution of this problem and some studies that draw attention to this problem are mentioned. Then, the transcription signs for vowels in the system created by the Turkish Language Institution and the vowels's signs in the current studies were compared by means of some graphics and charts. In addition, this section also includes other vowel signs that are not included in the system in question, but are used incurrent studies. Information about the number of signs detected in the conclusion section, whether these signs are in the "Turkish Language Institution Transcription System" is given. In addition, some conclusions have been made in this section about which signs researchers have/ haven't difficulty in determining, why some signs are used more / less.