A.S. BYATT'IN ÇEŞM-İ BÜLBÜLÜN İÇİNDEKİ CİNHİKÂYESİNDE TÜRK KÜLTÜRÜ VE ORYANTALİST SÖYLEMİNÇÖKÜŞÜ

Abstract

A.S. Byatt'ın olaylarının büyük bir bölümü Türkiye'de geçen “Çeşm-i Bülbülün İçindeki Cin” adlı hikâyesi, Doğu-Batı karşıtlığı üzerine kurgulanmıştır. Avrupalı entelektüel bir kadının İstanbul'da aldığı çeşm-i bülbül bir şişeden çıkan Cin'le ilişkisini anlatan hikâye, Oryantalist Doğu algısı ile Batının kendi ataerkil kültürü arasında paralellik kurarak, batı kültürünün ikili karşıtlıklar üzerine kurgulanmış temeline dikkat çeker. Bu çalışmada, mekân olarak Doğu-Batı arasında eşik konumunda bulunan Türkiye'nin özellikle seçilmiş olmasından yola çıkılarak, yazarın batı kültürünün temelini oluşturan ikili karşıtlıkları yıkmayı amaçladığı ileri sürülmektedir. Hikâyenin temel metaforunu oluşturan çeşm-i bülbül şişenin ise, sadece karma (doğu-batı) yapım tekniği ile değil dört temel elementi barındırma ve hem var olup hem de görünmez olma özelliğiyle bütüncül gerçeklik algısını temsil ettiği vurgulanmaktadır. Batının ayrıştırıcı “ya, ya da” gerçeklik algısına karşın doğunun bütünleyici “hem, hem de” gerçeklik algısı üzerinde durularak, öteleyici tüm sınırların yıkıldığı sonucuna varılmaktadır.

A.S. Byatt's “The Djinn in the Nightingale's Eye”, mainly set in Turkey, is projected on Eastand West dichatomy. Revealing the fantastic experience of an emancipated Europeanwoman with a djinn appearing from a bottle in İstanbul, the story indicates to dichatomicalbasis of western culture by paralleling their Orientalist perception of the East with theirpatriarchal culture. This study claims that Byatt aims to deconstruct binary oppositionsconstituting the basis of western culture by setting the story in Turkey as a countrythresholding east and west. The basic metaphor of the nightingale's eye, as a glass bottlecombining eastern and western glass-making techniques and consisting of all four basicelements as well as being existent but transparent at the same time, represents holisticreality. It is concluded that by juxtaposing dual perception of reality in western culturewith holistic peception of reality in eastern culture, Byatt transgresses beyond boundariesdiscriminating east and west.