BAĞIMSIZ KOLLUK ŞİKÂYET SİSTEMİNİN TEMELÖZELLİKLERİ VE ÖRNEK ÜLKE UYGULAMALARI

Abstract

Kolluk kuvvetleri, iç güvenliğin sağlanmasında ve hukukun üstünlüğünün korunmasında önemli bir görev üstlenmektedir. Bu görevin icrasını sağlamak üzere kolluk mensupları diğer kamu görevlilerinden farklı olarak arama, el koyma, yakalama, zor kullanma, silah kullanma gibi birtakım özel yetkiler ile donatılmıştır. Söz konusu yetkilerin kullanımının insanların temel hak ve özgürlüklerinin ihlaline sebep olabilme potansiyelinden dolayı kolluk personeli de kurum içi ve kurum dışı birtakım mekanizmalar tarafından denetlenmekte ve gözetilmektedir. Kolluk personelinin denetiminde hiyerarşik denetim ve disiplin kurulları marifetiyle yapılan denetime ek olarak yasama, yürütme ve yargı organları, mülki amirler, bağımsız kurullar, halk, medya ve sivil toplum örgütleri tarafından icra edilen sivil gözetim de son derece önemlidir. Araştırma kapsamında sivil gözetimin bileşenlerinden bağımsız kolluk şikâyet sistemleri ele alınmış, yalnızca kolluk kuvvetleri aleyhindeki şikâyetleri araştırmakla görevli uzmanlaşmış kuruma sahip ülkeler temel alınarak; Avrupa Konseyi üyesi ülkelerden Belçika, Danimarka, İngiltere ve Galler, İrlanda, İskoçya, Kuzey İrlanda, Lüksemburg, Macaristan, Malta ve Norveç; ayrıca Güney Afrika, Kanada, Kenya ve Yeni Zelanda’da bulunan kurumlar yetki, kaynak, bağımsızlık, şeffaflık, raporlama ve sivil toplum katılımı gibi birtakım kriterler kapsamında kuruluş kanunları, kurumsal web siteleri, performans programları ve faaliyet raporlarından yararlanmak suretiyle karşılaştırmalı bir şekilde incelenmiş ve söz konusu sistemlerin etkililiğini artıracak bazı önerilerde bulunulmuştur. ‘Bağımsız, tarafsız ve sivil yapı’ ilkelerine uygun uygulama örnekleri olmakla birlikte, sistemin etkililiğini artıracak birtakım reformlara ihtiyaç bulunduğu görülmüştür.

Law enforcement agencies play an important rolein ensuring internal security and protecting thesuperiority of law. In order to ensure the executionof this duty, law enforcement officers are equippedwith a number of special authorizations such assearch, seizure, use of force and use of weapons,unlike other public officials. Due to the potential ofthe use of such powers to violate the fundamentalrights and freedoms of people, law enforcementpersonnel are also supervised by some internaland external mechanisms. In addition to the supervision by hierarchical control and disciplinaryboards, civilian oversight by legislative, executiveand judicial bodies, administrative authorities,independent boards, the public, the media andnon-governmental organizations is also very important. Within the scope of the research, one of the components of civilian oversight ‘independent lawenforcement complaint systems’ have been examined. Countries with specialized institutionstasked with investigating complaints against law enforcement officers; Belgium, Denmark, Englandand Wales, Ireland, Scotland, Northern Ireland,Luxembourg, Hungary, Malta and Norway from themember states of the Council of Europe and alsoinstitutions in South Africa, Canada, Kenya and NewZealand have been examined in a comparativemanner by benefiting from establishment laws,corporate websites, performance programs and annual reports within some criterias such as authority,resource, independence, transparency, reportingand civil society participation. Some suggestionshave been made to increase the effectiveness ofthese systems. Although there are some examplesin accordance with the principles of “independent,impartial and civil structure”, it has been seen thatthere is a need for some reforms that will increasethe effectiveness of the system.