Makroekonomik göstergeler bağlamında katılım bankalarının zorunlu karşılık ve likidite yönetimine ilişkin yeni uygulama önerileri

Abstract

Katılım bankalarının kuruluş gerekçeleri, bu bankaların geleneksel bankacılık yöntemlerinden farklılaşmasını sağlamakta ve özgünlüğünün temelini oluşturmaktadır. Katılım bankalarının faaliyet gösterdiği ülkelerin bankacılık sistemleri çoğunlukla ikili bir görünüme sahiptir. Merkez bankaları bu sistem içerisinde yer alan oyuncular ile görev ve sorumlulukları çerçevesinde yoğun bir ilişki kurmaktadır. İkili bankacılık sisteminde katılım bankacılığı ilkelerinin tamamen gözetilmesine yönelik bir merkez bankası anlayışı mevcut değildir. Bu durum katılım bankaları ile merkez bankaları arasında gerçekleşen bazı uygulamalarda katılım bankacılığı ilkelerinin ihlal edilmesine yol açmaktadır. Türkiye'de faaliyet gösteren katılım bankaları ile TCMB ilişkileri, içerisinde birçok sorunu barındırmaktadır. Bu sorunlar arasında; TCMB'nin zorunlu karşılık uygulaması doğrultusunda katılım bankalarının faiz içerikli bir sürece maruz bırakılması, açık piyasa işlemleri (APİ) çerçevesinde gerçekleştirilen repo uygulamasının tartışmalı bir ürün olan sat-geri al (Bey'u'l-Îne) uygulaması kapsamında gerçekleştirilmesi, APİ ve hazır imkân uygulamalarında geleneksel bankalara kıyasla katılım bankalarına sınırlı sayıda ürün ile hizmet sunulması gibi hususlar yer almaktadır. Bu sorunların toplamında karşımıza çıkan tablo ise TCMB nezdinde katılım bankacılığı alt yapısına uygun bir sisteminin mevcut olmadığıdır. Çalışmanın temel amacı, Türkiye'de faaliyet gösteren katılım bankaları ile TCMB arasındaki işlemleri katılım bankacılığı ilkeleri temelinde yeni uygulama önerileri üzerinden şekillendirmek ve bu önerilerin para politikası, kurumsal kimlik politikaları, makro iktisadi değişkenler üzerindeki olası etkilerini çözümlemektir. Uygulama önerileri çerçevesinde; ilk olarak, TCMB nezdinde katılım bankacılığı sistemine uygun bir alt yapının oluşturulması amacıyla faizsiz pencere sistemine dayanan bir sistemin kurulması önerilmiştir. Ardında bu organizasyon çatısı altında zorunlu karşılık işlemleri ile para ve sermaye piyasası işlemlerine yönelik yeni uygulama önerilerine yer verilmiştir. Anahtar Sözcükler: Faizsiz Finans, Faizsiz Bankacılık, Katılım Bankacılığı, Merkez Bankacılığı, Makro Ekonomi.

The reasons for the establishment of participation banks make these banks different from traditional banking methods and form the basis of their originality. The banking systems of the countries in which participation banks operate mostly have a dual appearance. Central banks establish an intense relationship with the players in this system within the framework of their duties and responsibilities. In the dual banking system, there is no central bank understanding for fully observing the principles of participation banking. This situation leads to the violation of participation banking principles in some practices between participation banks and central banks. The relations between the participation banks operating in Turkey and the Central Bank of Turkey Republic (CBTR) contain many problems. Among these problems there are issues such as exposure of participation banks to an interest-based process in line with the CBTR's required reserve application, implementation of the repo application that is implemented within the framework of open market operations (OMO) within the scope of the controversial sell-rebuy (Bey'ul-Îne) application, providing a limited number of products and services to participation banks compared to traditional banks in API and ready-made facility applications. The picture that emerges in the sum of these problems is that the CBTR does not have a system suitable for the participation banking infrastructure. The main purpose of the study is to shape the transactions between the participation banks operating in Turkey and the CBTR on the basis of participation banking principles through the new application proposals and to analyse the possible effects of these proposals on monetary policy, corporate identity policies and macroeconomic variables. Within the framework of application suggestions; first of all, it was proposed to establish a system based on the interest-free window system in order to create an infrastructure suitable for the participation banking system at the CBTR. Then, new application proposals for required reserve transactions and money and capital market transactions are included under the umbrella of this organization. Keywords: Interest Free Finance, Interest Free Banking, Participation Banking, Central Banking, Macro Economy.