Mezhebî taassubun hadis yorumuna etkisi

Abstract

Taassub bir düşünce tarzı olmaktan çok bağlanma tarzıyla ilgili bir durumdur. Taassub her mezhep ve zümrede görülebilir. Hz. Peygamber'e ait olmayan sözlerin Hz. Peygamber'e isnad edilmesinin önemli sebeplerinden biri de mezhebî saik ve taassuplardır. Kaynağını dinden alan bir otoriteyi ifade etmesi sebebiyle hadis ve sünnet; idareciler, mezhepler ve çeşitli zümreler tarafından suistimal edilmeye çalışılmıştır. Bazı mezhep mensupları taassubun etkisiyle mezheplerinin görüşlerini hadislerle desteklemeye çalışmışlar ve hadis uydurmaya tevessül etmişlerdir. Bu faaliyetlerin sonuçlarından olarak bazı mezheplerin Hz. Peygamber'in diliyle kötülendiği rivayetler hadis literatüründe yerini almıştır. Mezhebî taassubun etkisiyle hadis uydurma, hadislerde tasarruflarda bulunma veya hadisi mezhebin görüşüne göre yorumlama hadis edebiyatının oluşmasında ve gelişmesinde önemli faktörlerdendir. Mezhebini takviye için hadis uydurma vakıası umumen kabul edilen bir olgudur. Hz. Peygamber'in vefatından sonra siyasî, fikrî ve içtimaî neredeyse her türlü olay, hadislerle de ifadesini bulmuştur. Böylece hadisler fikir tartışmalarının hem en nüfuzlu silahı hem de aynası olmuştur. Hadis edebiyatının ve klasiklerinin oluşumunda ve içeriğinde mezhep etkisi açıktır. II. asrın ortalarında hadis taraftarları ile Ehl-i re'y, kelâmcılar arasında gelişen ve netameli hale dönüşen ihtilaf, III. asrın başında mihne olaylarıyla en şiddetli şekliyle zirveye ulaşmış, bu durum hadis müsannefâtının ve külliyatlarının oluşmasında kuvvetli bir sebep olmuştur. Hadisle ilgili sahaların birer ilim dalı haline gelip gelişmelerinde en büyük amillerden biri de Müslümanlar arasındaki cidal ve münakaşalardır. Hadis çalışmalarında fikrî cereyanların etkisi barizdir. Ehl-i re'y'e karşı reddiye faaliyeti, fıkıhta da hadisi, alternatif olarak ortaya koyma gayreti sistematik hadis tasnifinin başlamasında önemli bir etken olmuştur. Hadis literatürüne ait kitapların ekseriyeti Ehl-i re'y, Mu‛tezile, Cehmiyye, Mürcie ve Havâric mezheplerine karşı reddiye olma özelliği taşırlar. Bu reddiyeci tavırdan dolayı başta Buhârî olmak üzere Kütüb-i sitte, sahih rivayetleri derleme çalışması olmakla birlikte aynı zamanda dönemin tartışma konularını yorumlayıp Ehl-i hadis'in görüşlerini takviye eden, diğer mezhep ve zümrelerin görüşlerini reddeden, oldukça aktüel eserler olma özelliği taşırlar.

Muhammad is one of the personalities whose words are most valued and commented upon in the world. Hz. The hadiths of Muhammad have always been important because he is the prophet of the religion of Islam and his words and actions are the secondary source of Islam. Muslims After the death of the Prophet, they asked about his words, saw them as binding, and narrated his hadiths by heart. Fanaticism is more about attachment style than a way of thinking. Fanaticism can be seen in all sects and groups. Hz. Mohammed words that do not belong to the Prophet one of the important reasons for being attributed to the Prophet is sectarian motives and fanaticism. Hadith and sunnah because it refers to an authority that takes its source from religion; It was tried to be abused by managers, sects and various groups. Some members of the madhhabs, under the influence of bigotry, tried to support the views of their sects with hadiths and made up hadiths. Inventing hadiths due to sect fanaticism, making savings in hadiths or interpreting hadiths according to the view of the sect are important factors in the formation and development of hadith literature. The case of fabricating hadiths in order to reinforce their sect is an accepted phenomenon. After the death of the Prophet, almost all kinds of political, intellectual and social events were expressed in hadiths. Thus, hadiths have become both the most powerful weapon and mirror of the debate. The sect factor has an undeniable influence on the formation and content of hadith literature and classics. In the middle of the second century, the dispute between the followers of hadith and the Ahl-i re'y and Muʿtazila, which turned into ominous. At the beginning of the third century, it reached its peak with the mihna events in its most severe form, and this situation has been a strong reason for the formation of hadith literature. However, in the violence of the struggle, the parties sometimes showed bigotry and it was reflected in the hadith literature and interpretations. It is accepted that hadith and sunnah are abused or tried to be abused due to political, social and economic conditions. When we look at the interpretations and classifications made in terms of theology, History of Sects and Hadith Literature, it is seen that some authors act with the reflex of defending their sect and fall into bigotry. In this thesis, it is discussed how the phenomenon of sect and bigotry affects the formation and development of hadith literature and its content.