Âmidî'nin Ta'lîl anlayışı

Abstract

İslam hukukunda nassın hükmünü genişletmenin en yaygın yöntemi kıyâstır. Kıyâs işleminin yapılabilmesi için hükmü belirlenmiş asıl ile hakkında hüküm bulunmayan fer' arasında ortak bir vasfın tespit edilmesi gerekmektedir. Belli bazı yöntemler dâhilinde tespit edilen bu vasfa/illete hükmün bağlanabilmesi için bazı şartlar taşıması icap etmektedir. Tüm bu faaliyetler fıkıh usûlü literatüründe ta'lîl kavramı ile ifade edilmektedir. Ta'lîlin kabulü hususunda usûlcüler arasında görüş birliği bulunmakla birlikte, vasfın tespitinde kullanılacak yöntemler ve gerekli şartlar konusunda görüş birliğinden bahsetmek mümkün değildir. Bu konudaki görüş ayrılığı, farklı fıkhî mezhebe bağlı usûlcüler arasında bulunduğu gibi aynı mezhebe bağlı usûlcüler arasında da bulunmaktadır. Bunun en bariz örneği Şâfiî usûlcü Seyfuddîn el-Âmidî'dir (ö. 631/1233). Âmidî'nin ta'lîl konusundaki anlayışının ele alındığı bu araştırma, giriş, üç bölüm ve sonuçtan oluşmaktadır. Giriş kısmında araştırma hakkında genel bazı bilgiler verilmiştir. Birinci bölümde, fıkıh usûlünün tedvin asrı olarak kabul edilen hicri üçüncü asır ile tahkîk asrı kabul edilen hicri yedinci asra kadar illet ile hüküm arasında kurulan ilişkinin mahiyeti tespit edilmiştir. İkinci bölümde, şer'î hükümlerin ta'lîlinin dayanağı kabul edilen hüsün-kubh ve ilâhî fiillerin ta'lîli ile illetin tartışmalı olan şartlarına Âmidî'nin bakışı ve diğer usûlcülerden ayrıldığı noktalar belirlemeye çalışılmıştır. Üçüncü bölümde Âmidî'nin illetin tespit yol/yönetmeleri ve illeti geçersiz kılmaya yönelik itirazlar hususundaki görüş ve tercihleri ele alınmıştır. Sonuç kısmında ise, araştırmada varılan neticeye yer verilmiştir.

The most common method of extending religious text in Islamic law is analogy. In order to be able to make an analogy, a common description must be defined between the origin which judgment is defined and the branch for which there is no judgment. Certain conditions must be met in order for the judgment to be attached to this description which is specified within certain methods. All these studies are expressed with the concept of ta'lîl in the literature of fiqh methodology. Although there is a consensus among methodologists on the acceptance of ta'lîl, it is not possible to talk about the consensus on the methods and necessary conditions to be used in determining the quality. A difference of opinion on this issue exists among the methodologists affiliated with the various sects, as it is found among the methodologists affiliated with the same sect. The most obvious example of this is the Shafi'i methodologist Sayfuddîn al-Amidi (d. 1233/631). This study, which deals with Al-Amidi's views on reasoning, consists of an introduction, three chapters and a conclusion. In the introduction, some general information about the research is given. In the first chapter, the nature of the relationship formed between the law and the ruling is determined from the third century of hijri, which is considered as the compilation century of the fiqh technique, to the seventh century which is accepted as the century of inquiry. In the second chapter, Al-Amidi's view of beauty and ugliness, which is accepted as the basis of the purpose of the Shari'ah provisions, his view of the situations where the purpose and basis of divine acts are controversial, and how he differs from the other Methodists are stated. In the third chapter, Al-Amidi's ideas and preferences about how to determine the reasoning and objections to invalidate the justification, as well as his thoughts and preferences, are presented. In the conclusion section, the interpretations of this study are stated.