Türk sosyologlarının tasavvuf çalışmalarında problematik alanlar Ziya Gökalp, Erol Güngör, Fehmi Sabri Ülgener ve Amiran Kurtkan Bilgiseven örnekleminde

Abstract

Tasavvufun, bireysel itiraz biçiminden kolektif tarzda toplumsal harekete dönüşmesiyle birlikte birtakım problematik alanlar oluştuğu görülmektedir. Bu problematik alanların sayısı ve sınırları her toplumda farklı ve çeşitli olabileceği gibi ele aldığımız bilim adamlarının konuya bakış açılarında da farklılıklar mevcuttur. Çalışmamızda Ziya Gökalp'in, Fehmi Sabri Ülgener'in Erol Güngör'ün ve Amiran Kurtkan Bilgiseven'in bakış açılarından hareketle tasavvufun problematik alanları verilmeye çalışılmıştır. Bu sosyologların, tasavvufun problematik alanlarına yönelik yaklaşımları, kategorik olarak; din-bilgi, din-devlet ve din-toplumsal hayat gibi problematik alanlar vurgusu içerisinde tasavvufun menşei, bilgiyle, kültürle, laiklikle, tasavvufî dindarlıkla, toplumsal ilerleme, cemiyet içinde cemaatleşme ile yedi farklı ilişkisi üzerine yoğunlaşılarak değerlendirilmiştir. Ele alınan sosyologların her birinin Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşundan bu yana kendi dönemlerinde oluşmuş toplumsal sorunlara eğilmeleri, bu sorunları ele alırken toplum yararını gözeterek eser vermeleri ve ortaya koydukları eserlerde kendilerine has bir sosyoloji geliştirmeleri gibi nedenlerle bu dört isim üzerinde yoğunlaşılmıştır. Tasavvufun problematik alanlarını hem Türk sosyolojisinin ana hatları içinde değerlendirmek hem de bu sosyologların temel kabulleri ve ortaya attıkları tezlerle meselenin teolojik boyutunun yanı sıra sosyolojik yönünün ağır basması nedeniyle ortaya konulması amaçlanmıştır. Çalışmada ilk olarak, tasavvufun sosyolojik açıdan; oluşum, hareket ve cemaatleşme ile teorik zemini ortaya konulmaya çalışılmıştır. Daha sonra ilgili sosyologların görüşleri doğrultusunda, onların tasavvufun sosyolojik boyutuna yönelik düşüncelerine yer verilmiştir. Son olarak bu sosyologların tasavvufla ilgili sosyolojik kabullerine ve tasavvufun problematik alanlarına yönelik düşüncelerine vurgu yapılmıştır. Anahtar Kelimeler: Ziya Gökalp, Fehmi Sabri Ülgener, Erol Güngör, Amiran Kurtkan Bilgiseven, mistisizm, halk dindarlığı, tasavvuf

With the transformation of Sufi religiosity from an individual objection to a collective social movement, some problematic areas have emerged. Undoubtedly, the number of problematic areas varies from the point of view of scientists who treat boundaries as different for each society. The Turkish sociologists we dealt with, revealed what the problematic areas of Sufism, which is a special field of religion. In our study, it is tried to give the problematic areas of Sufism based on the perspectives of Ziya Gökalp, Fehmi Sabri Ülgener, Erol Güngör and Amiran Kurtkan Bilgiseven. These sociologists' problematic areas of Sufism, such as religion-knowledge, religion-state and religion-social life; The origin of Sufism, knowledge, culture, secularism, Sufi religiosity, social progress, and communion within the community are determined and evaluated. Those sociologist address the problems that have occurred in their own period since the establishment of each of the Republic of Turkey sociologists discussed and these problems are not work Mindful of the receiving community benefits discussed, we stand on these four names because they developed a sociology them their own. It is attempted to evaluate the problematic areas of Sufism within the main lines of Turkish sociology and to reveal the sociological aspect of the issue besides the theological dimension of the issue with the basic assumptions and theses of these sociologists. Firstly, in the study, from the sociological point of view of Sufism; theoretical grounds are tried to be revealed by formation, movement and communion. Then, in line with the perspectives of the relevant sociologists, their thoughts on the sociological dimension of Sufism are revealed. Finally, the sociological acceptance of these sociologists about Sufism and their thoughts on the problematic areas of Sufism are included. Keywords: Ziya Gökalp, Fehmi Sabri Ülgener, Erol Güngör, Amiran Kurtkan Bilgiseven, mysticism, people's piety, sufizm