Menstrual Döngü, Egzersiz ve Stres Yanıtı Amaç: Bu tezin amacı, egzersiz (kısa- ve uzun-vadeli) ile menstrual siklusun fazları arasındaki etkileşimin, stres eksenleri (hipotalamo-pituiter-adrenal: HPA ve otonom sinir sistemi: OSS) üzerine etkilerini ortaya koymaktı. Materyal ve Metot: Deneme I'de mental ve fiziksel ağırlıklı eğitim alan kadınlar (n=340) menstrual döngüleri ile ilgili ölçekleri doldurdular. Deneme II ve III'te sağlıklı ve genç (18-22 yaş) sporcu (n=29) ve sedanter (n=28) kadınlar, düşük- veya yüksek-eforlu egezersizin (10 dak jogging veya 100 m sprint) stres eksenleri üzerine etkileri bakımından menstruasyon fazı, folliküler faz, preovulatuvar faz, luteal faz ve premenstrual fazda incelendiler. Tükürük kortizolü, kalp hızı değişkenliği (KHD) ve tükürük α-amilaz düzeyleri ölçüldü. Deneme IV'te aynı kadınlarda menstruasyon döneminde diurnal kortizol ve α-amilaz ölçüldü. Deneme V'te menstruasyon fazında kadınların fiziksel ve mental aktivitelere meyilleri incelendi. Bulgular: Mental ağırlıklı eğitim alanlarda menstruasyon süresi daha uzun olup VKİ daha yüksekti (P<0.05). Sporcu kadınlarda KHD daha yüksekti (P<0.05) ve egzersiz KHD'yi düşürdü fakat α-amilazı artırdı (P<0.05). Menstrual fazlar stres eksenlerini etkilemedi (P>0.05). Diurnal kortizol salınımı sporcu kadınlarda daha yüksekti (P<0.05) ve ağrı premenstrual fazlarda ve menstruasyon döneminde yüksekti (P<0.05). Sonuç: Sonuç olarak, (1) uzun-vadeli egzersiz düzelmiş OSS, daha iyi VKİ ve daha kısa bir menstruasyon süresi ile ilişkiliydi, (2) incelenen parametreler arasında, egzersizin neden olduğu değişiklikleri en iyi yansıtan parametre KHD idi, (3) menstrual fazlar stres eksenlerini etkilemediğinden, kadınlarda herhangi bir fazda bu parametreler incelenebilir. Anahtar Kelimeler: Menstruasyon, Egzersiz, KHD, Kortizol, α-amilaz
ABSTRACT Menstrual Cycle, Exercise and Stress Response Aim: Aim of this thesis was to assess the interactions between exercise (shortand long-term) and phases of the menstrual cycles on the activity of stress axes (hipothalamo-pituitary-adrenal: HPA and autonomous nervous system: ANS). Material and Method: In Experiment I, women undertaking physical- or mental-based education were filled questionnaires (n=340) about their menstrual cycles. In Experiments II and III, healthy and young (18-22 year-old) sportswomen (n=29) or sedentary women (n=28) were investigated at menstruation phase, follicular phase, periovulatory stage, luteal phase and premenstrual phase for the activity of their stress axes (HPA and ANS) in response to low- or high-effort exercise (10 min jogging, 100 m sprint, respectively). Salivary cortisol, heart rate variability (HRV) and salivary alpha-amylase were measured. In Experiment IV, diurnal cortisol and alpha-amylase were assessed in the same women during menstruation. In Experiment V, tendency of women towards physical or mental activities were assessed at menstruation phases. Results: Menstruation was longer and BMI was higher in women undertaking mental-based education (P<0.05). Sportswomen had higher HRV (p<0.05) and exercise decreased HRV but increased alpha-amylase (P<0.05). Menstrual phases did not affect stress axes (P>0.05). Diurnal secretion of cortisol was higher in sportswomen (P<0.05) and pain was higher during menstruation and premenstrual phases. Conclusion: In conclusion, (1) long-term exercise was associated with improved ANS, better BMI index, less menstrual bleeding, (2) among the parameters studied HRV best reflected the changes caused by exercise, (3) menstrual phases did not affect stress axes, and thus they can be studied in women at any phase. Key Words: Menstruation, Exercise, HRV, Cortisol, Alpha-amylase
