Öz:AMAÇ: Koroner arter hastalığında (KAH) koroner kollateral dolaşım (KKD) varlığının önemi tam olarak anlaşılamamıştır. Bu çalışmanın amacı KAH'da KKD varlığının ve KKD kalitesinin atriyal aritmi ve özelliklede atriyal fibrilasyon gelişme riskini belirlemede kriter olarak kullanılan P dalga dispersiyonu (DP) üzerine etkisini saptamaktır. GEREÇ VE YÖNTEM: Koroner anjiyografisinde KAH saptanan 93 hasta (49 kadın, 44 erkek, yaş ortalaması 58±10) üzerinde ileriye dönük olarak çalıştık. Anjiyografide sadece sol ön inen koroner arter yada sadece sağ koroner arterde, proksimal yada gövdede ve en az %85 darlık saptanan hastalar çalışmaya alındılar. KKD varlığı Rentrop klasifikasyonuna göre belirlendi (Evre-0: KKD yok, Evre-1: Tıkalı damarın küçük yan dalları KKD ile doluyor, Evre-2: Tıkalı damarın epikardiyal segmenti KKD ile kısmen doluyor, Evre-3: Tıkalı damarın epikardiyal segmenti KKD ile tamamen doluyor). Tüm hastalarda en uzun ve en kısa P dalga süresi, bunların farkı olan DP ölçüldü. Ayrıca sonuçlar üzerindeki etkisini değerlendirmek için hastalarda sistolik kan basıncı, EKO ile sol atriyum çapı ve sol ventrikül ejeksiyon fraksiyonu belirlendi. BULGULAR: Hastaların 59 tanesinde sol ön inen koroner arter, 34 tanesinde sağ koroner arter darlığı vardı. KKD hastaların 28 tanesinde yoktu, 65 tanesinde ise vardı (Evre 1, 2 yada 3). En uzun ve en kısa P dalga süresi ile DP ortalaması KKD evre-0 olanlarda sırasıyla 111.33±13.58 msn, 80.67±13.37 msn ve 32.85±13 idi. Aynı değerler KKD olan grupta ise sırayla 114.19±17.23 msn, 78.39±15.91 msn ve 34.15±14 idi. KKD'si olan ve olmayan hastaların DP ortalamaları birbirinden farklı bulunmadı (p>0.05). KKD'si olan gruplar kendi aralarında ve ayrı ayrı evre-0 grubu ile DP ortalamaları açısından karşılaştırıldıklarında arada anlamlı bir fark bulunmadı (p>0.05). Gruplar arasında sistolik kan basıncı açısından fark yoktu. Sol atriyum çapı ve sol ventrikül ejeksiyon fraksiyonu gruplar arasında farklı bulunmadı, fakat KKD evresinden bağımsız olarak, sol ventrikül ejeksiyon fraksiyonu azaldıkça DP değerinde anlamlı bir artma oluyordu (p<0.05). DP ortalaması sol ön inen koroner arter darlığı olanlarda 41.35±14, sağ koroner arter darlığı olanlarda 38.92±12.17 idi ve arada anlamlı bir fark saptanmadı (p>0.05). SONUÇ: Koroner arter hastalığında KKD varlığının DP üzerinde herhangi bir etkisinin olmadığı kanısına varıldı.
Abstract:AIM: The importance of coronary collateral circulation (CCS) has not been well understood in coronary artery disease(CAD),yet. This study was planned to evaluate the effect of presence and quality of CCS in CAD on P wave dispersion (ΔP) which is useful as a criterion to define the risk of developing atrial arrhythmias, especially atrial fibrillation. MATERIAL AND METHOD: We studied prospectively on 93 patients in whom CAD was detected angiographically (49 female, 44 male; mean age 58±10). Patients with at least 85% single obstructive lesion in proximal or middle part of the left anterior descending (LAD) or right coronary artery (RCA) were included in the study. Coronary collateral circulation was defined according to Rentrop classification (0=no filling of any collateral vessels, 1=filling of side branches of the artery to be perfused by collateral vessels without visualization of the epicardial segment, 2=partial filling of the epicardial artery by collateral vessels, and 3=complete filling of the epicardial artery by collateral vessels). Longest P wave and shortest P wave duration was measured in all patients and ΔP was calculated. In addition, systolic blood pressure, left atrial dimension left ventricular ejection fraction (LVEF) measured echocardiographically were recorded. RESULTS: Fifty-nine patients had stenosis in LAD, and 34 had stenosis in RCA. Coronary collateral circulation was present in 65 patients (grade 1,2 or 3), and was not detected in 28. The longest P wave and the shortest P wave duration and ΔP in patients with grade 0 CCS was 111.33±13.58 milliseconds(ms), 80.67±13.37 ms and 32.85±13, respectively. Same values in patients with CCS were 114.19±17.23 ms, 78.39±15.91 ms and 34.15±14, respectively. Mean ΔP was not different between the patients with and without CCS (p>0.05). Mean ΔP was also not found to be statistically different when the groups with CCS compared to each other and to the group with CCS (p>0.05). Systolic blood pressure, left atrial dimension and LVEF were similar between the groups, but irrespective of the CCS grade, ΔP was increasing as LVEF was decreasing (p<0.05). Patients with stenosis in LAD or RCA had a mean ΔP of 41.35±14 and 38.92±12.17, respectively (p>0.05). CONCLUSION: Coronary collateral circulation does not have any influence on ΔP in patients with CAD.
