Abstract:
Omurilikte yaralanmaya yol açan nedenler olarak bildirilen travma, hipoksi, hipoglisemi, epilepsi, toksinler, nörodejeneratif hastalıklar, tümör ya da diğer patofizyolojik olayların tümünde yaralanmalar benzer özellikler göstermektedir. Yapılan deneysel çalışmalarda, travma sonrası gelişen omurilik hasarında kompleks fizyopatolojik mekanizmaların rol oynadığı ve hasarın birincil hasar ve ikincil hasar olmak üzere iki aşamada geliştiği gösterilmiştir. Travmanın şiddeti ve oluş şekline bağlı olarak ortaya çıkan omurilik yaralanması birincil hasar olarak adlandırılmaktadır. Travma sonrası büyük miktarda akson kaybı ile sonlanan patofizyolojik olaylar kaskadı ise ikincil hasar olarak adlandırılmaktadır. Omurilikte yaralanma sonrası dejenerasyonu başlatan en önemli faktör lipit peroksidasyonudur. Bu çalışmada ratlarda oluşturulan deneysel travma modelinde sitikolinin nöroprotektif etkinliği araştırıldı Bu çalışmada 90 adet erişkin erkek (210-250 gm) Wistar albino rat kullanılarak, genel anestezi altoda yüksekten ağırlık düşürme modeli ile omurilik yaralanması oluşturuldu. Ratlar randomize olarak kontrol grubu, travma grubu, sitikolin tedavi grubu, metilprednizolon tedavi grubu ve metilprednizolon ve sitikolin kombine tedavi grubu olmak üzere beş gruba ayrıldı. Her grupta yer alan ratlar ile akut dönemi (24 saat) ve kronik dönemi (altı hafta) temsil etmek üzere iki altgrup oluşturuldu. Her grupta akut dönemi temsil eden altgrupta yer alan ratlar travma sonrası ilk 24 saat içinde sakrifiye edilerek omurilik yaralanma bölgesinde gelişen ödem, bir lipit peroksidasyon ürünü olan malondialdehit, bir endojen antioksidan olan glutatyon ve nitrik oksit düzeyleri değerlendirildi. Kronik dönemi temsil eden altgrupta yer alan ratlar ise travma sonrası altı hafta süre ile haftalık olarak nörolojik muayene yapılarak izlendikten sonra sakrifiye edilerek rafların travmatize omurilik bölgeleri histopatolojik inceleme için ayrıldı. Travma grubu ile karşılaştırıldığında tedavi gruplarında malondialdehit ve nitrik oksit düzeylerinin düşük ve glutatyon düzeylerinin yüksek olduğu saptandı. Ödem oranlarının ve hasarlı alan oranlarının tedavi gruplarında, travma grubu ile karşılaştırıldığında, daha düşük olduğu belirlendi. Grupların tümünde nörolojik iyileşme gözlendi. Ancak, travma grubu ile karşılaştırıldığında, tedavi gruplarında bu oran istatistiksel olarak anlamlı bulundu. Sonuç olarak, incelenen tüm parametreler omurilik yaralanmasında sitikolinin en az metilprednizolon kadar etkili olduğuna işaret etmektedir. Sitikolinin metilprednizolon ile birlikte kullanılmasının, sitikolinin tek basma kullanılması ile karşılaştırıldığında, ek yarar sağlamadığı görülmektedir.
