1715‟te Osmanlı hâkimiyetine yeniden giren Mora, 1770‟lerden itibaren -uluslararası siyasi arka planı da olan-birtakım karışıklıklara sahne olmaya başladı. Bunun yarattığı gerekçelerinse, devleti 1788‟den sonra bölgede çok daha etkin bir düzenlemeler bütününü hayata geçirmeye zorlaması kaçınılmazdı. Bahsigeçen koşulların bir kısmı, dönemin Osmanlı taşrası için olağan kabul edilse de verilen tepkinin mahiyeti ve ülke geneline yayılamaması, onların Mora‟ya özgü bir niteliğe sahipolduğunudüşündürmektedir. Dahaçokidari-maliçerçevede değerlendirilebilecek bu girişimler, nizâm adı altında ortak bir paydada buluşsa da müstahsen, cedîd, müesses gibi sıfatlar, onların içeriklerindeki farklılıkları ortaya koymaktadır. Tanzimat öncesinin iki reformist padişahının merkeziyetçi yönetim yaklaşımıyla örtüşen Mora‟daki bu iyileştirme adımları, bir yandan istimâlet, müreffehü‟l-bâl, terfîh-i kulûb gibi geleneksel kaynaklardan beslenirken diğer taraftan Osmanlı siyaset terminolojisinde hala vediatullah, ibadullah gibi ifadelerle anılan reayanın devletle dolaysız bir bağ inşa etmesine de zemin hazırlamaktadır. Böylece ahalinin, rahatsızlıklarını şikâyet mekanizmasının ötesine taşıyarak devleti bu adımları atmaya mecbur bırakması, kendisiyle onun arasında –vali, taşra ileri gelenleri ve vergi toplayıcıları gibi-çoklu muhatapları bertaraf eden bir düzeni mümkün kılmaktadır. Bu makale, merkezî yönetimin XVIII. yüzyılın son çeyreğinden itibaren taşrada, bilindik aksaklıklara yönelik klasik yaptırımlarının yanında, çok daha yapısal çözümler dizisini, Mora için neden ve nasıl ürettiğine odaklanmaktadır.
Peloponnese which reconquestedby Ottomon Empire in 1715, had begunto witness someconfusionssince the 1770‟s, which also have an international political background. The reasons created by this were forcing the stateinevitablelyto implement a much more effective regulation in the region after 1788.Although some of the conditions mentioned are accepted as ordinary for the Ottoman provincial organisation of the period, the nature of the reaction andits inability to spread across the country suggest that they were unique to Peloponnese. Although these initiatives, which can be evaluated mostly in the administrative-financial framework, meet on common ground under the terms such as nizâm (order), cedîd (the new order) and müesses (established order), the separate use of these terms revealdifferences in their content. Not onlythese reformative steps in Peloponnese were ensued from traditional sources sort ofistimâletbut also pave the way for the reaya to build a direct bond with the state. Thus, the fact that the Peloponnese community compelled the state to make a kind of decisionby bringing their complaints beyond the grievance procedure enableda system whicheliminates multiple interlocutors between the subjectsand the state. This article focuses on why and how the central government hadproduced furtherstructural solutions for Peloponnese since the last quarter of the XVIII th century.
