Abstract:
Öz:Kayısı, güzel renk, tat ve aroması, yüksek A vitamini ve diyet lifi içeriğiyle yaz mevsiminde sevilerek tüketilen meyvelerin başında gelir. İlkbahar geç donlarının neden olduğu kayıplar, farklı iklim koşullarına zayıf adaptasyon, sofralık kayısılarda raf ömrünün kısa olması, şarka ve monilya hastalığının yol açtığı zararlar bugün kayısı yetiştiriciliğinde karşılaşılan en önemli sorunlardır. Son yıllarda tüketici tercihlerinde yaşanan hızlı değişimlere birlikte renk, tat, aroma ve irilik bakımından farklı özelliklere sahip yeni kayısı çeşitlerine talep artmıştır. Kayısı ıslah çalışmalarının önemli bölümü kuzey yarımkürede yoğunlaşmış olup 74 çeşit ile ABD ve 70 çeşit ile Fransa en fazla kayısı ıslahı yapılan ülkeler olarak dikkat çekmektedir. Bu süreçte Türkiye'de ise sadece on bir kayısı çeşidi tescil ettirilmiştir. Bu çeşitlerden yedisi tanesi (Alata Yıldızı, Çağataybey, Çağrıbey, Dr. Kaşka, Şahinbey, Dilbay ve Eylül) melezleme ıslah yöntemiyle, diğerleri ise seleksiyon yoluyla geliştirilmiştir. Alkaya kayısı çeşidi hem sofralık hem de kurutmalık değerlendirmeye uygundur. Eylül ve Mihrialibey geç, diğer çeşitler ise erkenci ve orta mevsim olgunlaşma özelliğine sahiptir. Bu makalede, ülkemizde bugüne kadar yapılan kayısı ıslah çalışmaları gözden geçirilerek bu çalışmalardan elde edilen sonuçlar kısaca özetlenmiş, tescil edilerek üretime sunulan yeni kayısı çeşitlerinin önemli özelliklerine yer verilmiştir.
Description:
Öz (İngilizce):Apricot, with high contents of vitamin A and dietary fiber, is one of most popular summer fruit with its attractive color, flavor and aroma. Losses caused by late spring frosts, poor adaptation to different climatic conditions, short serving time of fresh apricot to the market, Sharka and Monilia diseases effect on fruits are the main problems of apricot production. In addition, due mainly to rapid change in consumer preferences, the demand for new varieties with different color, size, flavor and aroma is increased. A significant part of the apricot breeding program is concentrated in the northern hemisphere with leading countries of USA (74 varieties) and France (70 varieties). Meanwhile, only 11 varieties were registered in Turkey. Seven of these varieties (Alata Yıldızı, Çağataybey, Çağrıbey, Dr. Kaşka, Şahinbey, Dilbay and Eylül) were bred with crossbreeding techniques and others with selection methods. Alkaya suits to both drying and fresh consumption. Eylül and Mihralibey are late ripening varieties, and others are early or mid-season ripening varieties. In this paper, apricot breeding studies in Turkey are discussed considering their contents and breeding methods, and results of those studies were summarized.
